ÃTMA QUARTET w składzie:
Katarzyna GLUZA – skrzypce
Paulina MARCISZ – skrzypce
Karalina ORSIK-SAUTER – altówka
Dominika SZCZYPKA - wiolonczela
Program
Franz Schubert
Kwartet smyczkowy d-moll „Śmierć i dziewczyna” nr 14 D. 810
Allegro
Andante con moto
Scherzo: Allegro molto
Presto
Kwartet smyczkowy uchodzi za najdoskonalsze ucieleśnienie idei muzyki kameralnej – opartej na partnerstwie czterech, równych i niezależnych muzyków. Podobnie jak w duecie fortepianowym, grającym za pomocą czterech rąk na jednym fortepianie, dobry kwartet smyczkowy powinien brzmieć jak jeden instrument. Osiągnąć to można tylko dzięki długiej pracy – dlatego kwartety smyczkowe dojrzewają długo. Nawet najwspanialsi muzycy, jeżeli spotkają się razem na niewystarczającą ilość prób nie stworzą prawdziwego kwartetu. Zgranie intonacji, artykulacji, stworzenie jednolitej koncepcji wymaga czasu, a także specjalnego podejścia do muzyki, które powinno łączyć wszystkich członków zespołu. Oczywiście, wszyscy w kwartecie są równi, ale jednak często wiele decyzji podejmuje prymariusz zespołu. Jednak nie może on dominować nad innym, ale egzekwować swoją „muzyczną władzę” w dyskretny i niezauważalny dla postronnego obserwatora sposób.
Tak jak stworzenie kwartetu smyczkowego (zespołu) jest zadaniem trudnym, tak samo napisanie kwartetu smyczkowego jest wyzwaniem dla kompozytora. Johannes Brahms napisał i zniszczył podobno około 20 kwartetów zanim zdecydował się na publikację swojego pierwszego kwartetu w wieku 40 lat. Jednym z najwybitniejszym twórców kwartetu był Franz Schubert. Schubert skomponował w czasie swojego krótkiego życia aż 15 kwartetów. Kwartet d-moll jest 14, a jednocześnie jednym z najbardziej dramatycznych kwartetów Schuberta. Wszystkie jego części są utrzymane w tonacjach molowych, a główna tonacja d-moll przywodzi na myśl fatalistyczne Requiem Mozarta. Tytuł utworu pochodzi od napisanej 7 lat wcześniej pieśni Śmierć i dziewczyna, która stała się tematem drugiej części. Ale dramatyczny charakter pieśni przenika cały utwór. Już początkowe takty kwartetu, z energetycznymi unisonami i imitacjami wprowadzają klimat pełen niepokoju i dramatyzmu. Również bardzo dramatyczne jest scherzo, a ostatnia część to tarantella – czyli taniec śmierci (jej drugi temat zawiera zawoalowaną aluzję do jednego z epizodów najsłynniejszej i najdramatyczniejszej pieśni Schuberta – Króla Olch).
Kwartet d-moll, powstał stosunkowo długo (zwłaszcza zważywszy tempo pracy Schuberta, który potrafił III Symfonię napisać w niecały miesiąc) bo od momentu rozpoczęcia pracy nad tym dziełem w 1824 do ukończenia minęły prawie dwa lata. Pierwszy raz Kwartet d-moll został wykonany na domowych koncertach 29 i 30 stycznia 1826, podczas których kompozytor dokonywał jeszcze ostatnich poprawek. Niestety kompozytor nie doczekał już wydania swojego dzieła (miało one stanowić środkowe ogniwo tryptyku kwartetowego) w 1831. Kwartet bardzo szybko stał się popularny, chociaż obecny na jednym z pierwszych wykonań dzieła skrzypek Ignaz Schuppanzigh, prymariusz pierwszego profesjonalnego kwartetu w historii i przyjaciel Beethovena, miał powiedzieć kompozytorowi: „Braciszku, pozostań przy swoich pieśniach”. Ale już Schumann i Mahler zachwycali się tym Kwartetem. Dziś jest to żelazna pozycja wszystkich kwartetów smyczkowych.
Lech Dzierżanowski
Uważany za jeden z najciekawszych kwartetów smyczkowych młodego pokolenia, powstał w 2016 roku i przez dwa lata działał pod nazwą New Music Quartet. Zespół od początku prowadzi intensywną działalność koncertową, popularyzując muzykę kameralną w kraju i na świecie, a szczególne miejsce w jego repertuarze zajmują dzieła kompozytorów polskich.
Zespół zdobył I nagrodę i trzy nagrody specjalne w Międzynarodowym Konkursie Kwartetów Smyczkowych im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (2017), Förderpreis i Bärenreiter Urtext Preis podczas Internationaler Wettbewerb Franz Schubert und die Musik der Moderne w Grazu (2018) oraz III nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (2018). Dwukrotnie został wyróżniony stypendium Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Ãtma Quartet jest laureatem programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Młoda Polska" (2018), który umożliwił realizację płyty z dziełami kompozytorów polskich.
Kwartet współpracował, w ramach kursów mistrzowskich, z wieloma wybitnymi osobowościami świata kameralistyki – byli to muzycy takich zespołów kameralnych, jak Alban Berg Quartet, Kuss Quartet, Jerusalem Quartet, Ysaÿe Quartet, Artemis Quartet, Quarteto Quiroga, Vogler Quartett, Emerson String Quartet, Kwartet Śląski, Zehetmair Quartet, Apollon Musagète Quartett, Meccore String Quartet, Vienna Brahms Trio, Penderecki Piano Trio, Herbert Piano Trio, jak również Alain Meunier, Avri Levitan i Marek Moś. Uczestniczył także w Jenuesses Musicales International Chamber Music Campus (Niemcy) i Chigiana International Festival & Summer Academy (Włochy).
Ãtma Quartet wystąpił na wielu znaczących festiwalach, takich jak m.in. Davos Festival (Szwajcaria), Quatuors à Bordeaux, Festival des Musiques d’Eté du Château de Lourmarin (Francja), Zeist Music Days (Holandia), Musethica (Hiszpania), Dni Muzyki Karola Szymanowskiego w Zakopanem, Emanacje w Lusławicach, Międzynarodowy Festiwal Młodych Laureatów Konkursów Muzycznych, Muzyka u Źródeł, Muzyka w willi Blumwego, Festiwal Muzyki Kameralnej w Urlach, Spotkania „Oko nigdy nie śpi”, Fonomo Music & Film Festival, Sztuka w Gryfie, Bydgoski Festiwal Nauki (Polska).
Od 2018 roku zespół bierze udział w projekcie Le Dimore del Quartetto, w ramach którego popularyzuje muzykę polską we Włoszech. Uczestniczy również we francuskim programie ProQuartet, wspierającym muzykę kameralną na świecie.
